354. - Meira bloggað um málfar

Margir virðast hafa áhuga á málfari og kannski á betur við mig að skrifa um það en margt annað. Ekki kann ég þó að fara með málfræðileg hugtök að neinu gagni, en það er kannski kostur. Of lærðir fyrirlestrar um jafn hversdagslegt málefni og málfar er, fæla fólk oft frá umræðu um það. Satt að segja eru flestir Íslendingar ágætir í málfræði, vegna þess eins að þeir tala ágæta íslensku. Að nefna hlutina sínum fræðilega réttu nöfnum getur hins vegar vafist fyrir mörgum. Einnig ber hættulega mikið á dómgirni og sumir skirrast ekki við að dæma alla hart sem hugsa öðruvísi en þeir.

Blaðamenn eru oft í miklum vandræðum með þessi mál, þó enginn efist um áhrif þeirra. Alltof mikið virðist bera á því hjá miðlunum að fólk sé sett í þá aðstöðu að þurfa að skrifa fjölda greina um hin fjölbreytilegustu mál á stuttum tíma. Oft er ekki að sjá að texti sé einu sinni lesinn yfir að þeim sem skrifar hann.

Íslenskan er þannig mál að málfræðin skiptir töluverðu máli. Í ensku skiptir málfræðin minna máli og ýmis merkingarblæbrigði geta falist i orðaröð eða öðru þessháttar. Á íslensku skiptir orðaröð yfirleitt litlu máli og þessvegna verður vísnagerð á íslensku auðveldari en ella.

Mér eru minnisstæð tvö dæmi um þetta. Á ensku er til dæmis sagt: "He works hardly" eða "He hardly works." Þetta hefur sitthvora merkinguna. Á íslensku má taka dæmi úr landsprófi frá árinu 1958. Þar var að finna setninguna: "Skipta sínum skerfi mátti." Setningin er nú reyndar úr bragfræðihluta prófsins og spurt var hvernig raða megi þessum orðum í upphafi vísu þannig að allra bragfræðireglna sé gætt. Athugandi er að merking setningarinnar breytist ekkert hvernig sem orðunum er raðað.

Sigurður Hreiðar segir í fyrirsögn á sínu bloggi: "Að láta féfletta sig án þess að drepa tittling." Þarna finnst mér að fast orðalag sé "að drepa tittlinga." (semsagt fleirtala). En vel getur verið að þarna sé mállýskumunur og sums staðar hafi tíðkast að nota eintöluna. Betra hefði kannski verið að nota orðalagið "að depla augunum." Kannski hefur höfundur frekar notað orðið tittlingur vegna þess að það getur líka þýtt allt annað en smáfugl.

Horfði í gærkvöldi á kvikmyndina „Hafið" í sjónvarpinu. Nei, ég hafði ekki séð hana fyrr, en talsvert heyrt um hana talað. Skelfing fannst mér hún illa gerð. Kannski eldist hún bara svona illa. Á köflum var hún illa leikin, en þó voru þetta góðir leikarar sem fóru með flest hlutverkin.

Mér fannst eins og leikstjórinn hafi verið nýbúinn að gleypa Hollywood-pilluna um að því meiri djöfulgangur, því betra. Að mörgu leyti var kvikmyndin eins og yfirdramatíserað leikverk frá nítjándu öld. Hægt hefði verið að segja söguna sem þarna var sögð á mun látlausari og hófstilltari hátt. Langbestan leik í myndinni áttu svarti hrúturinn og gamla kerlingin.

Athugasemdir

[corvus corax, 2.6.2008 kl. 21:44]

Sammála, ég fattaði aldrei hvað var svona merkilegt við "Hafið". Mér fannst hún illa leikin og hroðvirknislega gerð og hafði orð á því innan um sjálfskipaða menningarvita sem álíta allar íslenskar myndir á Óskarsverðlauna-heimsmælikvarða á hverjum tíma. Og mikið mátti ég þola að vera núið því um nasir að ég væri vitlaus og hefði enga listræna tilfinningu fyrir kvikmyndum eða þekkingu á þeim yfirhöfuð. En mér fannst hún léleg eins og áður segir og er nú dauðfeginn að sjá að fleiri eru á þeirri skoðun (eða a.m.k. jafnvitlausir og ég).

[Sigurður Hreiðar, 2.6.2008 kl. 22:29]

Sæll Sæmundur

Það er hárrétt hjá þér, að viðtekið orðalag er að drepa tittlinga, þegar augum er deplað, helst ótt og títt. Hins vegar finnst mér gaman að leika mér með málið þegar ég þykist hafa efni á því, eins og þú hefur kannski tekið eftir. Stundum er talað um að menn geri þetta eða hitt „án þess að depla auga", þegar átt er við að þeir láti sér ekki bregða. Þess vegna ákvað ég í þessu tilviki að orða fyrirsögn bloggsins eins og ég gerði.

Þú ert ekki alltaf jafn hátíðlegur heldur, þegar þú bloggar, og er það vel.