452. - Frásögnin um Bjarna-Dísu. Ein ógurlegasta draugasaga allra tíma

Einhver áhrifamesta og átakanlegasta draugasaga sem ég hef lesið er frásögnin af Bjarna-Dísu og örlögum hennar. Í rauninni er þetta sennilega engin draugasaga heldur aðeins frásögn af ógnvekjandi og hrikalegum atburðum sem urðu á Austurlandi undir lok átjándu aldar.

Frásögnin af þessu máli er þó oft flokkuð með draugasögum og sem slík í Þjóðsagnasafni Jóns Árnasonar. Á vef Netútgáfunnar má lesa þessa frásögn orðrétta.

Bjarna-Dísa hét Þórdís og var Þorsteinsdóttir. (Á vefsíðu draugaseturins á Stokkseyri er hún sögð Þorgeirsdóttir)

Hún varð úti á Fjarðarheiði þegar hún var um tvítugt. Bjarni bróðir hennar dó einhverntíma laust eftir 1840.

Eins og fyrr segir er hægt að lesa þessa frásögn alla á vef Netútgáfunnar. Þar er ekki annað að sjá en þetta sé talin draugasaga og ekkert annað. Þó er í miðri frásögninni  eftirfarandi klausa með breyttu letri og er hún örugglega frá öðrum komin en upprunalegum skrásetjara frásagnarinnar. Málsgreinin er þannig:

Aðrar sögur segja, að Þorvaldur hafi brotið Dísu á bak aftur, til þess að hún væri kyrr, og hætti hún þá að orga. Margar eru fleiri ljótar sagnir um viðureign þeirra. Þorvaldur var maður vandaður, en með hjátrú eins og margir á 18. öld, og mun það réttast, sem hann sagði frá sjálfur.

Sögur segja, að þau Bjarni hafi haft brennivínskút. Mun Dísa hafa verið drukkin og lifað, en Þorvaldur gert út af við hana í hjátrúaræði.

Þau systkin Bjarni og Þórdís voru á ferð frá Eskifirði, þar sem Þórdís var í vist, yfir til Seyðisfjarðar en þar átti Bjarni heima.

Þórdís var fremur illa klædd og veður fór versnandi með snjó og fjúki. Loks villtust þau og Bjarni reyndi að grafa þau í fönn en skyndilega sá hann lítið eitt út úr kafaldinu og vildi athuga hvort hann kannaðist við sig. Urðu þau systkin viðskila við þetta og Bjarni fann hana ekki aftur en komst við illan leik til byggða.

Ýmissa orsaka vegna var það síðan ekki fyrr en að fimm dægrum liðnum sem hægt var að fara og vitja um Þórdísi. Allir töldu að hún hlyti að vera dáin en líklega hefur hún ekki verið það því þegar til átti að taka sýndi hún merki um líf. Það var reyndar talið tákn þess að hún mundi í fyllingu tímans ganga aftur og er í þjóðsögunni greint frá því í alllöngu máli hvernig tókst á endanum að ráða niðurlögum hennar.

Það hrikalega við þessa sögu er að Þórdís hefur næstum áreiðanlega verið lifandi þegar komið var til að ná í líkið af henni en sú draugatrú sem tröllreið öllu á þessum tíma varð þess valdandi að í stað þess að reynt væri að bjarga henni var hún drepin.

Athugasemdir

[alva 16.9.2008 kl. 08:54]

Hryllingur.

[Erna Bjarnadóttir, 16.9.2008 kl. 14:20]

Þetta er áhugaverð saga og reyndar líklegt að skýring á einhverjum draugasögum fyrri tíma liggi einmitt í þessu hversu skelfileg sem sú tilhugsun er. Eins hefur í einhverjum tilfellum s.s. þegar skottur og mórar voru annars vegar verið um að ræða geðveikt eða þroskahamlað fólk sem ættingjar héldu leyndum fyrir umheiminum.

[Res 16.9.2008 kl. 18:43]

Þetta hefur örugglega verið allgengt 

[DoctorE 16.9.2008 kl. 20:07]

Fjúkk... gott að þetta var ekki "alvöru" draugasaga, þá hefði ég kannski þurft að eiga við þig eins og eitt orð um það að draugar eru ekki til

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 16.9.2008 kl. 21:17]

Eg er frá Seyðis og eg heyrði þessa sögu oft er eg var krakki.  Þá var hún yfirleitt í þeirri útgáfu að Dísa hefði vaðið á móti Þorvaldi og hann hefði rekið hana aftur með broddstaf.  (Og var þá oft látið fylgja það sem Hermann í Firði bennti á að ef að þeir sem gengju aftur næðu að hoppa þrisvar afturábak í bæli sitt yrði það fullkominn afturgangur)

Bjarnadísa fylgdi svo Bjarna og ætt hans lengi og eru til margar sögur um það.

[Árni Gunnarsson, 18.9.2008 kl. 10:07]

Afturgöngur geta verið illvígar. Tökum bara til dæmis Davíð Oddsson. Hann hætti í stjórnmálum þegar honum var ekki orðið vært lengur. En hvar skaut honum svo upp?

Ég er alveg skíthræddur við ísbirni og drauga!